वैदेशिक रोजगार आइपिओ विदेशबाट नेपालको सेयर बजारमा लगानी गर्ने अवसर !
नेपालमा वैदेशिक रोजगारी देशको अर्थतन्त्रको महत्वपूर्ण हिस्सा बनेको छ । यसका साथै यसले हजारौं नेपाली कामदारलाई वैदेशिक रोजगारीका लागि आकर्षित गरेको छ । धमाधम विकास भएका शहरदेखि विश्वका कुनाकाप्चासम्म नेपाली कामदारले निर्माण, स्वास्थ्य, आतिथ्यसेवा लगायतका उद्योगहरूमा काम गरी विदेशी अर्थतन्त्रको वृद्धिमा योगदान पुर्याएका छन् । धेरै नेपाली युवा आफ्नो परिवारको आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्न र आफ्नो जीवनस्तरमा सुधार ल्याउन वैदेशिक रोजगारीमा जान रुचाउँछन् । यसबाहेक, देशमा रोजगारीको अवसर र तलब स्तर तुलनात्मक रूपमा कम भएकाले अधिकांश नेपाली कामदारहरूको लागि यो बाध्यता पनि बनेको छ । त्यसैले उपयुक्त जागिरको खोजी र उच्च पारिश्रमिकको खोजीमा अधिकांश नेपाली कामदार विदेश पलायन हुने गरेका छन् । वैदेशिक रोजगार विभागको पछिल्लो तथ्यांक अनुसार १३ फेब्रुअरी देखि १४ मार्च २०२३ सम्मको एक महिनामा ६१ हजार ८ सय ४५ जना वैदेशिक रोजगारीमा गएका छन् ।
माथि उल्लेखित तथ्याङ्कमा नयाँ कामका लागि जाने र नेपाल आइ पुन: नवीकरण गरि फर्कनेको दुवै समावेश छ । ६१ हजार ८ सय ४५ नेपाली कामदारमध्ये ५६ हजार ७ सय १९ पुरुष र ५ हजार १ सय २६ महिला छन् । त्यसैगरी, म्यानपावर कम्पनीमार्फत २९ हजार २ सय ८८ जना विदेश गएका छन् भने ५ हजार ५ सय ३६ जना आफ्नै प्रयासमा गएका छन् । यसैगरी २ हजार १ सय ७० जना सरकार–सरकार सम्झौताका आधारमा गएका छन् । जसमा २४ हजार ८ सय ५१ जनाले श्रम स्वीकृति नवीकरण गरेका छन् । वैदेशिक रोजगारीको कुरा गर्दा अधिकांश नेपाली कामदार खाडी मुलुकमा पलायन भएका छन् । फेब्रुअरी देखि मार्च २०२३ सम्मको अवधिमा १९ हजार ८ सय २४ जना मलेसिया गएका थिए जुन सबैभन्दा धेरै नेपाली जाने गन्तव्य हो । त्यसैगरी ११ हजार ३ सय ३ कतार, ९ हजार ७ सय ९५ युएई र ९ हजार ५ सय ३ साउदी अरबमा गएका छन् ।
हरेक महिना वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्या बढेसँगै रेमिट्यान्स आप्रवाह पनि बढेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको पहिलो दुई त्रैमासमा रेमिट्यान्स आप्रवाह २४ दशमलव ३ प्रतिशतले बढेर रु ५ खर्ब ८५ अर्ब ८० करोड पुगेको छ । रेमिट्यान्सको आप्रवाहले पनि देशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (GDP) को करिब २४.३ प्रतिशतमा ठूलो प्रभाव पारेको छ । अब तपाई विदेशमा काम गर्ने व्यक्तिहरूको तथ्याङ्कसँग परिचित हुनुहुन्छ, आउनुहोस्, वैदेशिक रोजगारमा रहेका नेपालीले भर्ने आइपिओ र यसका फाइदाहरू बारे छलफल गरौं ।
वैदेशिक रोजगार आइपिओ (IPO) भनेको के हो ?
वैदेशिक रोजगार आइपिओ विशेष गरी विदेशमा रहेका नेपाली कामदारहरूलाई लक्षित गरी शेयरको प्रारम्भिक सार्वजनिक प्रस्तावलाई जनाउँछ । यी आईपीओहरूको प्राथमिक उद्देश्य नेपाली कामदारहरूलाई आफ्नो देशको सेयर बजारमा लगानी गर्न र यसको बृद्धिबाट फाइदा लिन सक्षम बनाउनु हो । साथै वैदेशिक रोजगारी आईपीओको तर्जुमा हालै कार्यान्वयनमा आएको छ । आर्थिक वर्ष २०७९/८० को बजेट घोषणा अनुसार वैध श्रम स्वीकृति लिएका कुनै पनि विदेशी कामदारले १०% रिजर्भको लागि प्रारम्भिक सार्वजनिक प्रस्ताव (IPO) को लागी आवेदन पेश गर्न योग्य हुनेछन् । वैदेशिक रोजगारी सेयरको मुख्य उद्देश्य अन्य देशमा रहेका नेपाली कामदारहरूलाई लगानी गर्न र कानुनी रूपमा स्वदेश फिर्ता पठाउन प्रोत्साहन गर्नु हो । नेपाल धितोपत्र बोर्ड (SEBON) ले श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयबाट जारी वैध श्रम इजाजतपत्र भएका नेपाली कामदारहरूलाई नेपालको शेयर बजारमा सक्रिय रूपमा सहभागी हुन अनुमति दिने “धितोपत्र जारी तथा बाँडफाँड (छैठौं संशोधन) निर्देशिका, २०२२” लागू गरेको छ । तसर्थ, हाल नेपाल बाहिर काम गरिरहेका नेपालीहरूले मलेसिया, दुबई, कतार वा अन्य जुनसुकै ठाउँमा काम गरिरहेको भएता पनि नेपालको सेयर बजारमा आवेदन दिन सक्छन् ।
वैदेशीक रोजगार साझेदारी (आइपिओ) लागि कसरी आवेदन दिने ?
हालैका वर्षहरूमा, नेपालको शेयर बजारले उल्लेखनीय वृद्धि र सम्भावना देखाएको छ, जसले आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्ताहरूको ध्यान आकर्षित गरेको छ । वैदेशिक रोजगारीको आईपीओ ल्याएपछि विदेशमा रहेका नेपाली कामदारले देशको सेयर बजारमा लगानी गर्ने अवसर पाएका छन् । त्यसैगरी नेपाल सरकारले नेपाली आप्रवासी कामदारका लागि प्रारम्भिक सार्वजनिक प्रस्तावमा व्यक्तिका लागि १० प्रतिशत कोटा प्रणाली लागू गरेको छ । सरकारले आप्रवासी कामदारलाई देशको अर्थतन्त्रमा लगानी गर्न प्रोत्साहित गर्न र देशको पुँजी बजारलाई टेवा पुर्याउन यो कदम चालेको हो ।
विदेशमा काम गर्ने धेरै नेपालीहरुको नेपालको सेयर बजारमा लगानी गर्ने मनसाय रहेको छ । यद्यपि, अस्पष्ट आवेदन प्रक्रियाले उनीहरूलाई केही अलमलमा पारेको छ । फलस्वरूप, हामी वैदेशिक रोजगार आइपिओको लागी आवेदन गर्ने प्रक्रियाका बारेमा केहि कुराहरु व्याख्या गर्दछौँ ।
वैदेशिक रोजगार आईपीओका लागि आवेदन दिन वैदेशिक रोजगारीमा रहेका नेपालीले श्रम मन्त्रालयबाट सफलतापूर्वक श्रम स्वीकृति लिएको हुनुपर्नेछ । कोटा सेयरको लागि आवेदन दिन चाहने व्यक्तिले नेपाल सरकारबाट श्रम स्वीकृति लिएको हुनुपर्नेछ । त्यसैगरी, देशमा रहेको तर अर्को देशमा काम गर्ने अनुमति पाएका व्यक्तिले बैंकमा गएर रेमिट्यान्स खाता खोल्न सक्नेछन्। रेमिट्यान्स खाता देशको जुनसुकै बैंकबाट खोल्न सकिन्छ र यसले आवेदकलाई विदेशी खाताबाट रकम पठाउन गर्न अनुमति दिन्छ । थप रूपमा, व्यक्तिले आफ्नो नियमित बचत खातालाई रेमिट्यान्स खातामा रूपान्तरण गर्न पनि सक्छ । रेमिटेन्स खातामा रकम उपलब्ध भएपछि आवेदकले आईपीओ आवेदन पेश गर्न सक्नेछन् ।
वैदेशिक रोजगार आइपिओ को लागी आवेदन गर्न के कागजात आवश्यक छ ?
विदेशबाट नेपालमा आईपीओको लागि आवेदन दिन, व्यक्तिसँग नागरिकता वा राहदानी लगायतका कानुनी कागजातहरू हुनुपर्छ । त्यसैगरी, आवेदकले SEBON र जारी गर्ने कम्पनीले तोकेको योग्यता मापदण्ड पनि पूरा गर्नुपर्छ । आवेदन प्रक्रिया मेरो शेयर मार्फत अनलाइन गरिन्छ र आवेदकहरूले प्रक्रिया पूरा गर्न सबै आवश्यक कागजातहरू प्रदान गर्नुपर्छ ।
नेपालमा १०% आईपीओ कोटा प्राप्त गर्नका लागि यहाँ केही मापदण्डहरू छन् ।
१. आवेदक विदेशी देशमा काम गर्ने नेपाली नागरिक हुनुपर्नेछ ।
२. आवेदकसँग नेपाल सरकारबाट प्राप्त वैध वैदेशिक रोजगारी कार्य अनुमति हुनुपर्नेछ ।
३. आवेदकसँग बैंकमा आस्बा (ASBA) रेमिट्यान्स बचत खाता हुनुपर्नेछ ।
४. आवेदकसँग CRN नम्बर भएको DMAT खाता हुनुपर्नेछ ।
५. रेमिटेन्स खातामा औपचारिक रेमिट्यान्स च्यानल मार्फत पछिल्लो छ महिना भित्र कम्तिमा ५०,००० रुपैयाँ जम्मा भएको हुनुपर्नेछ ।
वैदेशिक रोजगार आइपिओमा आवेदन गर्दाका फाइदाहरू
नेपालको शेयर बजारमा लगानी गर्दा धेरै फाइदाहरू छन् । नेपालको सेयर बजारमा लगानी गर्दा हुने केही फाइदाहरूको सूची यस्तो छ:
१. वैदेशिक रोजगार आईपीओहरूले विदेशमा बस्ने नेपाली कामदारहरूलाई नेपालको शेयर बजारमा लगानी गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ, उनीहरूलाई देशको आर्थिक वृद्धि र विकासमा सहभागी हुन अवसर प्रदान गर्छ ।
२. वैदेशिक रोजगार आइपिओमा लगानी गर्दा उच्च प्रतिफल दिन सक्छ ।
३. वैदेशिक रोजगार आइपिओमा नेपाली कामदारहरूलाई आफ्नो लगानी पोर्टफोलियोको आकर वृद्धि गर्न सक्षम बनाउँछ ।
४. वैदेशिक रोजगार आइपिओमा सञ्चालन गर्ने सफल कम्पनीहरूले शेयरधनी लाई लाभांश वितरण गर्न सक्छन् । यसले लगानीकर्ताहरूको लागि आयको अतिरिक्त स्रोत प्रदान गर्दछ र उनीहरूको लगानीमा समग्र प्रतिफल बढाउन सक्छ ।
५. वैदेशिक रोजगार आइपिओलाई दीर्घकालीन लगानीको अवसरको रूपमा हेर्न सकिन्छ । कम्पनीको वृद्धि चरणमा प्रारम्भिक लगानी गरेर, आवेदकहरूसँग समयसँगै पर्याप्त लाभहरू कमाउने सम्भावना हुन्छ।
वैदेशीक रोजगार साझेदारीको विषयमा सोधिने अधिकांश प्रश्नहरू
१. विदेशबाट CRN|ASBA नम्बर कसरी प्राप्त गर्ने ?
वैदेशिक रोजगार आइपिओको लागी आवेदन गर्न, आवेदकले CRN नम्बर चाहिन्छ । CRN नम्बर प्राप्त गर्न, आफ्नो खाता रहेको बैंकबाट अनलाइन C–ASBA फारम भर्नुहोस् । तपाईंले आफ्नो भिसा र कार्य अनुमति कागजात सहित सबै आवश्यक कागजातहरू मेल गर्नुपर्छ । बैंकबाट प्रमाणीकरण पछि, तपाईंले इमेल मार्फत CRN नम्बर प्राप्त गर्नुहुनेछ ।
२. रेमिटेन्स बचत खाता कसरी खोल्ने?
तपाईले बैंकको आधिकारिक वेबसाइटबाट रेमिट्यान्स बचत खाता खोल्न सक्नुहुन्छ । KYC फारम भर्नुहोस् र नागरिकता, राहदानी, र खाता प्रयोगकर्ताको हालैको पासपोर्ट साइज फोटोहरू सहितको कागजात प्रदान गर्नुहोस् ।
त्यसैगरी, भिसाको प्रतिलिपि र राहदानी वा श्रम स्वीकृतिको कागजातसँगै रेमिट्यान्स प्राप्त भएको स्लिप वा खातावाला वैदेशिक रोजगारीमा संलग्न भएको प्रमाणित गर्ने अन्य कागजातहरू पनि उपलब्ध गराउनुपर्नेछ ।
३. के सामान्य बैंक खातालाई रेमिट्यान्स खातामा रूपान्तरण गर्न सम्भव छ ?
सबै बैंकहरूले नियमित बैंक खाताहरूलाई रेमिट्यान्स खाताहरूमा रूपान्तरण गर्ने विकल्प प्रदान गर्दैनन् । थप विवरणहरू जान्न, तपाईंले बैंकको आधिकारिक वेबसाइटमा गएर बुझ्न सक्नुहुनेछ ।
४. के विदेशी रोजगार शेयरहरूको १०% आइपिओ कोटाको कुनै अवधि हुन्छ ?
यदि तपाई लाई आइपिओ परेको छ भने त्यहाँ कुनै निश्चित अवधि हुनेछैन । निश्चित अवधि सामान्य खाता मार्फत आवेदन गर्ने व्यक्तिहरूलाई मात्र लागू हुन्छ ।
५. रेमिटेन्स खाताबाट कति संख्यामा शेयरहरू लागू गर्न सकिन्छ ?
तपाईंले आफ्नो रेमिटेन्स खाताबाट न्यूनतम १० कित्ता शेयरको लागि आवेदन दिन सक्नुहुन्छ ।
६. वैदेशिक रोजगार आइपिओको लागी आवेदन दिन रेमिट्यान्स खाता अनिवार्य छ ?
हो, वैदेशिक रोजगार आइपिओको लागी आवेदन दिन रेमिट्यान्स बचत खाता आवश्यक छ । मेरो शेयरबाट आइपिओको लागी आवेदन गर्दा खाताको CRN नम्बर आवश्यक छ ।
अन्त्यमा, नेपालमा विदेशमा काम गर्ने नेपाली हरूका लागि आरक्षित १०% आइपिओ कोटाको कार्यान्वयनले आवेदकहरू र देशलगायत दुवै पक्षहरूलाई फाइदा पुयाउँछ । वैदेशिक रोजगारीमा रहेका नेपालीहरुले नेपालको शेयर बजारमा लगानी गर्ने अवसर पाउनेछन् जसले उनी हरुको लगानी पोर्टफोलियोलाई वृद्धि गर्न मद्दत गर्नेछ । त्यसैगरी, मुलुकको अर्थतन्त्रलाई टेवा पुर्याउने औपचारिक माध्यमबाट देशले रेमिट्यान्स पनि प्राप्त गर्नेछ ।